Coi chừng với thuốc hạ huyết áp, bạn cần hết sức cảnh giác

Vốn như từ xưa nay vẫn thế, hoa hồng đẹp thì hoa hồng có gai. Nifedipin có thể đưa chỉ số huyết áp từ rất cao trở về mức bình thường nhưng bản thân nó cũng mang nhiều tác dụng không mong muốn khác...

Sức mạnh hạ áp

Thuốc hạ huyết áp là tất cả những thuốc có tác dụng làm hạ con số huyết áp xuống giá trị bình thường không quan tâm tới nguyên nhân gây ra bệnh là gì và cơ chế nằm ở đâu. Danh mục các thuốc hạ huyết áp đã kéo dài tới vài trang giấy, còn liệt kê biệt dược thì không biết tốn bao nhiêu giấy mực cho vừa.

Tuy nhiên không phải thuốc hạ huyết áp nào cũng giống thuốc hạ huyết áp nào. Có thuốc có tác dụng mạnh nhưng cũng có thuốc có tác dụng yếu. Và đứng trong ngôi vị quán quân phải kể đến nifedipin, một thuốc hạ huyết áp ra đời từ rất lâu nhưng chưa bao giờ cũ.

Nifedipin được biết đến với cái tên Adalat. Nó có tác dụng hạ huyết áp vô cùng mạnh, có thể kéo tụt huyết áp của xuống một mạch như kỳ vọng. Bạn đang tăng huyết áp quá cao ư, không hề gì, chỉ cần nifedipin là xong hết. Bạn đang có con số huyết áp ngất ngưởng ư, đừng hoảng sợ, chỉ cần có nifedipin là dễ chịu ngay. Tác dụng của nó mạnh đến mức mà chỉ cần một vài giọt nifedipin là huyết áp có thể từ con số phi mã gây đột qụy trở về bình thường như một con “mèo ngoan”. Hiện nay, nifedipin là thuốc hàng đầu trong cấp cứu điều trị các cơn đột qụy não do huyết áp và các cơn tăng huyết áp kịch phát.

Tại sao “nó” lại mạnh thế?

Như trên đã nói, nifedipin có sức mạnh hạ áp vô song. Đó là vì nó thuộc nhóm thuốc chẹn canxi.

Nhóm thuốc chẹn canxi là nhóm thuốc làm ức chế bơm canxi của tế bào (bơm canxi là bơm có tác dụng giải phóng canxi vào tế bào, gây ra co cơ tăng cường hưng phấn cơ tim cũng như thần kinh giao cảm). Đương nhiên khi bơm canxi hoạt động thì nhịp tim nhanh hơn, cơ tim co bóp khoẻ hơn, lượng máu tống đẩy nhiều hơn, rốt cục là tăng huyết áp nặng hơn.

Thế nhưng khi có mặt của nifedipin thì các bơm canxi hoàn toàn bị ức chế. Tế bào không có canxi để hoạt hoá. Tất yếu sẽ làm cho nhịp tim chậm lại, cơ giãn ra, lòng mạch rằng thêm, cơ tim co bóp thư thái. Điều này làm hạ huyết áp xuống một cách dễ dàng.

Song vốn như từ xưa nay vẫn thế hoa hồng đẹp thì hoa hồng có gai. Nifedipin mạnh thì lại mang nhiều thứ tác dụng khác không mong muốn. Đây là những tác dụng hết sức phải dè chừng.

Những biến cố

Biến cố đầu tiên phải nhắc đến đó chính là thiếu máu cơ tim cục bộ. Điều này là hết sức trớ trêu vì bản thân nó là một thuốc cứu cánh hệ tim mạch thoát khỏi bệnh tăng huyết áp thì nó lại tấn công hệ này bằng bệnh thiếu máu cơ tim cục bộ Mặc dù cơ chế lý giải hiện tượng này chưa được rõ nhưng người ta liên tiếp nhận thấy các ca tử vong do việc dùng thuốc này gây ra. Tỷ lệ tử vong do biến cố này luôn ở hàng cao ngất ngưởng (1,82%) so với các thuốc khác chỉ xấp xỉ 0,9%. Biến cố này rất hay gặp ở dạng nifedipin gel.

Biến cố thứ hai cần phải lưu ý là tai biến tụt huyết áp. Huyết áp tụt xuống thấp như người bị huyết áp thấp thực thụ. Lúc này thay vì tìm cách hạ huyết áp thì chúng ta lại phải loay hoay đi tìm cách nâng huyết áp lên. Điều này thường xảy ra khi dùng quá liều hoặc liên tiếp trong một thời gian ngắn. Đây cũng là chuyện thường gặp khi dùng dạng gel với người cao tuổi. Huyết áp có thể tụt xuống thấp dễ đến mức không tưởng. Trên thực tế, huyết áp có thể hạ xuống một cách nhanh kinh khủng như xe lao xuống dốc không phanh. Nhất là ở người già.

Biến cố thứ ba đó là chuột rút và hạ kali máu. Cho đến nay, người ta  chưa tìm ra nguyên nhân nhưng rõ ràng là những đối tượng mà sử dụng Nifedipin trong điều trị thì sẽ bị thải kali ra nước tiểu nhiều hơn. Sự thải kali niệu mạnh là nguyên cớ gây ra chứng hạ kali máu chứng chuột rút ở những người dùng nifedipin kéo dài. Đặc biệt là ở người cao tuổi. Thông thường biến cố này ít gây ra tai hại nào nhưng với đối tượng thường xuyên phải bơi và làm việc dưới nước thì vô cùng nguy hiểm, có thể tử vong bất cứ lúc nào mà không kịp xoay sở.

Cần phải làm gì?

Ngoài ba biến cố đáng ngại này “ông vua” hạ huyết áp nifedipin còn vô số tác dụng phụ khác nữa mà trong điều trị chúng ta phải chú ý.

Nếu đối tượng bị bệnh mạch vành có tiền sử nhồi máu cơ tim trên nền tăng huyết áp thì cần phải thận trọng khi dùng nifedipin. Lời khuyên tốt nhất ở đây là không dùng nifedipin gần sát với liều cực đại vì như thế dễ gây ra thiếu hụt máu trong động mạch vành. Nếu có dùng chỉ nên dùng dạng viên nén.

Để tránh nguy cơ tụt huyết áp, nên hạn chế dùng thuốc dưới dạng gel nhỏ dưới lưỡi. Vì đây là dạng thuốc ngấm nhanh và tác dụng mang tính ào ạt nên dễ gây nguy hiểm. Nên nhớ chỉ dùng dạng gel khi cần cấp cứu huyết áp mà tuyệt đối không dùng dạng này trong điều trị thông thường. Điều này với người cao tuổi càng không bao giờ được chỉ định.

Thật thận trọng với người già người phải làm việc ở môi trường đòi hỏi sự nhịp nhàng của hoạt động cơ vì nó có thể gây ra mất cân bằng điện giải trong máu. Không nên phối hợp thuốc nifedipin với thuốc lợi tiểu quai như furosemid (lasix) vì có thể làm cho tình hình trở nên nghiêm trọng hơn. Người bệnh sẽ vô cùng yếu cơ và mệt mỏi mà nhiều khi không muốn tham gia điều trị như đã định