Chế độ ăn uống tập luyện cho người cao huyết áp ít ai biết
I. Phân loại cao huyết áp:
Cao huyết áp được phân loại theo chỉ số huyết áp, theo diễn biến qua các giai đoạn, theo tính chất hoặc nguyên nhân gây cao huyết áp
- Phân loại cao huyết áp theo chỉ số huyết áp:
Phân loại cao huyết áp theo chỉ số huyết áp
- Phân loại theo diễn biến:
Giai đoạn 1: Cao huyết áp nhưng chưa có biến chứng (không có dấu hiệu tổn thương cơ quan đích), huyết áp tối đa dưới 140 mmHg.
Giai đoạn 2: Có một tổn thương cơ quan đích, gồm:
- Dày thất trái: Phát hiện bằng X quang, siêu âm hoặc điện tim
- Đáy mắt: Hẹp toàn thể hay khu trú động mạch võng mạc
- Protein niệu, tăng nhẹ creatinin huyết tương (1,2 - 2mg/dl)
- Siêu âm hoặc X quang thấy mảng vữa xơ động mạch
Giai đoạn 3: Có triệu chứng của tổn thương nhiều cơ quan đích, bao gồm:
- Tim: Cơn đau thắt ngực nhồi máu cơ tim suy tim bệnh mạch ngoại biên.
- Não: Xuất huyết, nhồi máu, cơn thiếu máu não thoáng qua, bệnh não do cao huyết áp.
- Mắt: Tổn thương đáy Mắt ở giai đoạn 3, 4
- Thận: Creatinin máu > 2mg/dl
+ Phân loại theo nguyên nhân và tính đặc thù của bệnh:
- Cao huyết áp vô căn
- Cao huyết áp và hội chứng chuyển hóa
- Cao huyết áp ở bệnh nhân tiểu đường
- Cao huyết áp ở bệnh nhân có bênh thận
- Cao huyết áp ở phụ nữ có thai
- cao huyết áp kháng trị (dùng thuốc không thấy kết quả)
II. Chế độ ăn uống luyện tập cho người cao huyết áp:
1. Bệnh nhân cao huyết áp giai đoạn 1:
Thường là cao huyết áp vô căn huyết áp tối đa chưa vượt mức 140 mmHg, chưa có biến chứng, không có bệnh tiểu đường rối loạn mỡ máu
- Mục tiêu: Khống chế không cho huyết áp tối đa vượt quá 140 mmHg, huyết áp tối thiểu không quá 85 mmHg. Đo huyết áp định kỳ tháng 1 lần.
- Không cần dùng thuốc ăn giảm muối (ăn nhạt) lượng muối không quá 5 gam/ngày, hạn chế chất béo, tạng động vật, các thức ăn giàu cholesterol
- Duy trì thường xuyên các bài tập thể dục dành riêng cho người cao huyết áp tùy theo tuổi tác và sức khỏe mà áp dụng các hình thức sau:
* Đi bộ nhanh:
Đi hơi nhanh, hơi rảo bước, nếu thấy ra chút mồ hôi và thở hơi gấp hơn một chút là đạt yêu cầu, và nên dừng lại. Có thể đi bộ nhiều lần trong ngày, mỗi ngày đi rảo bước độ 30 phút là đủ. Trời lạnh, nên mặc đủ ấm, tránh đột ngột tiếp xúc với không khí lạnh.
* Đạp xe
Là cách tập luyện có những ưu điểm như đi bộ, nhưng cần đạp hơi nhanh, nên chọn cung đường vắng có phong cảnh vừa đạp xe vừa thưởng ngoạn.
* Chạy gằn:
Áp dụng cho người còn trẻ, mỗi buổi tập nên bắt đầu chạy chậm, sau đó nhanh dần lên và khi thấy mệt thì chạy chậm dần lại trước khi ngừng hẳn, bắt đầu từ những quãng đường ngắn, sau đó sẽ tăng dần lên, không nên chạy thi.
* Bơi
Bơi là một môn thể thao rất thích hợp với người cao huyết áp, lưu ý:
- Không được thi đấu, không được lặn (Nín hơi lâu bất lợi với người cao huyết áp)
- Không bơi khi thời tiết lạnh, nhiệt độ không khí ngoài trời dưới 25oC.
- Cần khởi động từ từ và đủ thời gian cần thiết cho việc khởi động đạt hiệu quả trước khi xuống nước.
* Các môn thể thao: Bóng bàn, cầu lông, tennis, bóng chuyền, bóng rổ
Là những môn thể thao nhẹ có thể an toàn với người cao huyết áp, chú ý: Không thi đấu, tuy các môn này có phân trận đấu, việc phân này chỉ là hình thức.
* Khí công, yoga, thái cực quyền, vẫy tay dịch chân kinh
Các bộ môn này đều có bài tập và động tác riêng dành cho người cao huyết áp. Việc áp dụng cách tập luyện này nên có chuyên gia hướng dẫn bài bản.
* Các môn thể thao không nên áp dụng cho người cao huyết áp: Tập tạ, lặn dưới nước lâu, leo núi
2. Bệnh nhân cao huyết áp giai đoạn 2:
Huyết áp tối đa hiện tại không vượt quá 160 mmHg, có dấu hiệu biến chứng nhẹ, hoặc kèm theo bệnh mãn tính khác như: tiểu đường tăng mỡ máu tăng acid uric máu suy thận mãn.
- Mục tiêu: Đưa huyết áp tối đa trở về trị số 140 mmHg bằng phối hợp thuốc hạ huyết áp và chế độ ăn chế độ tập luyện Đo huyết áp hàng tuần hoặc hàng ngày.
- Tuân thủ tuyệt đối chế độ ăn giảm muối, kiêng các chất béo, hạn chế tối đa rượu bia thuốc lá các thực phầm giầu cholesterol
- Tập luyện thể dục thể thao: Luyện tập ở mức vừa phải, tránh gắng sức, nên tập luyện khi thấy cơ thể bình thường không có dấu hiệu đau đầu chóng mặt buồn nôn Nếu có thể thì nên đo huyết áp trước khi tập để tránh trường hợp huyết áp lên rất cao mà không biết.
3. Bệnh nhân cao huyết áp giai đoạn 3:
Huyết áp tối đa thường xuyên vượt mức 160 mmHg, có biến chứng cơ quan đích, hoặc mắc các bệnh mãn tính là yếu tố nguy cơ của cao huyết áp (Đái tháo đường, tăng mỡ máu gút, suy thận )
- Mục tiêu: Ngăn chặn hoặc hạn chế tối đa các tai biến của cao huyết áp (Suy tim đột quỵ suy thận...) bằng phối hợp các thuốc hạ huyết áp, điều trị bệnh nguyên của cao huyết áp (nếu biết).
- Áp dụng chế độ ăn nhạt tương đối, khống chế lượng muối trong ngày không quá 2 gam (ăn nhạt tuyệt đối là loại bỏ tối đa muối có trong khâu ăn uống), kiêng chất béo thực phẩm giầu cholesterol rượu bia thuốc lá, phòng tránh táo bón
- Thể dục thể thao: Không áp dụng ở bệnh nhân cao huyết áp giai đoạn 3, không làm việc nặng, tránh gắng sức (leo cầu thang, vận động nhanh...), tránh thay đổi đột ngột tư thể (đang nằm đột ngột vùng dậy chạy), tránh gặp lạnh đột ngột.
BS. Đỗ Hữu Thảnh
